ชื่อวิทยาศาสตร์
Senna alata (Linn.) Roxb. วงศ์ FABACEAE
ลักษณะ
ไม้พุ่ม สูง 1 - 3 เมตร แตกกิ่งออกด้สนข้าง ในแนวขนานกับพื้น ใบประกอบ แบบขนนก เรียงสลับ ใบย่อยรูปขอบขนาน
รูปวงรีแกมขอบขนาน หรือรูปไข่กลับ กว้าง 3-7 ซม. ยาว 6-15 ซม. หูใบเป็นรูปสามเหลี่ยม ดอกช่อ ออกที่ซอกใบตอนปลายกิ่ง
กลีบดอกสีเหลืองทอง ใบประดับ สีน้ำตาลแกมเหลืองหุ้มดอกย่อยเห็นชัดเจน ผลเป็นฝัก มีครีบ 4 ครีบ เมล็ดแบน รูปสามเหลี่ยม
สารสำคัญ
มีสาร แอนทราควิโนน กลัยโคซายด์ หลายชนิด ได้แก่ emodin, aloe - emodin และ rhein
ใช้เป็นยาระบายกระตุ้นลำไส้ใหญ่ให้บีบตัว การทดลองในสัตว์ และคน พบว่า ใบแก่มีฤทธิ์ น้อยกว่าใบอ่อน
นอกจากนี้น้ำจากใบ ยังมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียด้วย
ส่วนที่ใช้ ดอกสด ใบสดหรือแห้ง
ช่วงเวลาที่เก็บเป็นยา
เก็บใบชุมเห็ดเทศขนาดกลาง (ใบเพสลาด) ต้องเก็บก่อนออกดอก และเก็บดอกสด
รสและสรรพคุณยาไทย
รสเบื่อเอียน ใบตำทาแก้กลากเกลื้อน โรคผิวหนัง ดอกและใบต้มรับประทานแก้อาการท้องผูก
วิธีใช้
ใบและดอกชุมเห็ดเทศใช้รักษาอาการท้องผูก เตรียมได้ 4 วิธี คือ
1) ใช้ดอกชุมเห็ดเทศสด 1 ช่อ ต้มรับประทานกับน้ำพริก
2) ยาต้ม นำใบย่อย 12 ใบ (ใบสด) หั้นตากแห้ง ใช้ต้มเอาน้ำดื่ม
3) ยาชง นำใบมาบดเป็นผง ใช้ผงยาครั้งละ 3-6 กรัม บรรจุในถุงกระดาษและเย็บเป็นถุงชา
นำมาแช่ละลายน้ำเดือด 120 มิลลิลิตร
นาน 10 นาที และให้ดื่มเวลาก่อนนอน หรือเมื่อมีอาการ
หรือใบสด 8 - 12 ใบ ปิ้งไฟให้เหลือง หั่นต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว เติมเกลือเล็กน้อย รินเฉพาะน้ำดื่ม
4) ยาลูกกลอน นำใบแห้งบดเป็นผง ปั้นกับน้ำผึ้งขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย
รับประทานครั้งละ 3 เม็ด ก่อนนอนหรือเมื่อมีอาการ
โรคกลากเกลื้อนใช้ใบชุมเห็ดเทศ ขยี้หรือตำในครกให้ละเอียด เติมน้ำเล็กน้อย หรือใช้ใบชุมเห็ดเทศกับหัวกระเทียมเท่าๆ กัน
ผสมปูนแดงที่กินกับหมากนิดหน่อย ตำผสมกัน ทาบริเวณที่เป็น โดยใช้ไม้ไผ่ขูดผิวให้แดงๆ ก่อน ทาอย่างน้อย
วันละ 3-4 ครั้ง จนหาย หายแล้วให้ทาต่ออีก 7 วัน
ใบและดอกชุมเห็ดเทศ รักษาฝีพุพอง โดยนำใบและก้านสด 1 กำมือ ต้มกับน้ำพอท่วมยา แล้วเคี่ยวให้เหลือ 1 ใน 3
ชะล้างบริเวณที่เป็นวันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น ถ้าเป็นมากให้ใช้ประมาณ 10 กรัม ต้มอาบ
ชุมเห็ดเทศ
